Słownik dostępności

A11Y

Skrót określający dostępność do serwisów internetowych lub technologii informacyjno-komunikacyjnymi.

Ableizm

Przejaw dyskryminacji, uprzedzenia, niechęci wrogości względem osób niepełnosprawnych, szczególnie wyróżniających się odmiennością fizyczną. Postrzeganie osób niepełnosprawnych jako gorsze niż osoby pełnosprawne. Stereotypowe podejście do niepełnosprawności, katalogowanie rodzaju niepełnosprawności z przypisaną cechą odbioru (np. osoby poruszające się na wózkach zawsze są niepełnosprawne intelektualnie).

Alfabet Braille’a

System zapisu znaków przy pomocy sześciu wypukłych punktów w różnym układzie i odczytywany dotykiem, nazywany znakiem tworzącym. Coraz rzadziej wykorzystywany przez osoby niewidome ze względu na zastąpienie syntezą mowy. Bardzo istotny na etapie edukacji języka polskiego. Alfabet Braille’a służy do zapisania dowolnego języka posługującego się alfabetem łacińskim.

Alfabet Lorma

System kreślenia linii lub stawiania punktów na dłoni odpowiadających poszczególnym literom alfabetu. Służy do przekazywania części komunikatów osobie głuchoniewidomej. Tłumacz-przewodnik wskazuje na dłoni osoby, której tłumaczy kolejne litery wyrazu.

Asystent

Osoba, która powinna być wsparciem dla osoby niepełnosprawnej. Poinstruowana przez użytkownika ze szczególnymi potrzebami może służyć pomocą przy wykonywaniu różnych czynności ale przede wszystkim powinna zachęcać, motywować, pobudzać do aktywności.

Autyzm

Autos (grec. Sam) Inny wariant rozwoju sensorycznego, poznawczego, intelektualnego. Przejawia się uwidocznionym odmiennym sposobem funkcjonowania w obszarach interakcji społecznych, komunikacji oraz zachowania się. Może się objawiać w różny sposób u poszczególnych osób. Często towarzyszą wszelkiego rodzaju objawy strachu, zaburzeń snu i odżywiania, napady paniki, złości, agresji, stereotypowe zachowania, manieryzmy ruchowe.

Czytnik ekranu

Program komputerowy, który interpretuje informacje dostępne na monitorze komputera czy ekranie telefonu, a następnie przy pomocy syntezatora mowy lub monitora brajlowskiego przekazuje je użytkownikowi. Dedykowany osobom niewidomym, niedowidzącym. Należy do form technologii asystujących.

Dostęp alternatywny

to takie działania i rozwiązania organizacyjne, które zapewnią osobie ze szczególnymi potrzebami dostęp do budynku, ale nie w sposób samodzielny lub na zasadzie równości z innymi osobami (potrzebna pomoc innej osoby), albo które nie zapewniają dostępu do budynku podmiotu publicznego, ale umożliwiają skorzystanie z usług publicznych w inny sposób (np. online).

Elementy dostępnościowe

Określenie to oznacza wszystkie elementy składające się na dostępne otoczenie. Są w tej grupie zarówno elementy budynków (drzwi, korytarze, pomieszczenia, otoczenie), elementy wyposażenia (systemy informacji, meble, urządzenia wspomagające), elementy organizacji przestrzeni (ustawienie mebli), elementy organizacji funkcjonowania instytucji (regulaminy, standardy, informacji i komunikacja).

ETR

EASY TO READ – łatwy do czytania i zrozumienia. Standard stworzony szczególnie z myślą o osobach z niepełnosprawnością intelektualną mający na celu przedstawianie informacji w sposób zrozumiały i przydatny.

Głuchy

Głuchy pisany wielką literą to osoba utożsamiająca się z mniejszością kulturowo-językową Głuchych. Bardzo często nie postrzega siebie jako osoby z niepełnosprawnością, a właśnie jako przedstawiciela mniejszości. Jest twórcą/odbiorcą kultury Głuchych – opartej na odrębnym języku – w Polsce jest to polski język migowy (PJM). głucha – osoba, która nie słyszy. Posługuje się PJM. Pojęcie szersze niż Głuchy, bo określa także osoby, które nie identyfikują się z kulturą Głuchych. Wyznacznikiem przynależności nie jest kwestia medyczna (czyli poziom utraty słuchu), a utylitarna – jest to osoba, dla której PJM jest pierwszym językiem. Słowo „G/głuchy” nie ma negatywnych konotacji w środowisku osób głuchych (patrz Polski Związek Głuchych).

ICD-11

 Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Jedenasta wersja Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych oficjalnie wdrożona będzie 1 stycznia 2022 r.

Inkluzywny

czyli tworzący harmonię miejsca, przestrzeni, otoczenia dla każdego użytkownika. Używanie języka inkluzywnego umożliwia zachowanie równowagi społecznej i poszanowanie praw każdego.

Napisy symultaniczne

SPT (Symultaniczny Przekaz Tekstowy) przedstawienie w formie tekstu, na ekranie, przebiegu wydarzeń spotkań, konferencji, debat itp. oraz programów telewizyjnych nadawanych na żywo. W sposób dosłowny przedstawia przebieg wydarzenia z uwzględnieniem rozróżnienia osób mówiących.

Niepełnosprawność intelektualna

Jest to zaburzenie rozwojowe, które objawia się znacznym obniżeniem funkcji intelektualnych. Niepełnosprawność intelektualna może mieć różny zakres i różne podłoże.

Osoba głuchoniewidoma

Osoba, która ma uszkodzony zarówno wzrok jak i słuch. W poznawaniu świata korzysta z tego zmysłu, który jest lepiej funkcjonujący – czasem więc korzysta z aparatów słuchowych, czasem z bardzo mocnych okularów lub lup. Właściwie nie zdarza się sytuacja, w której osoba głuchoniewidoma ma stuprocentowy brak wzroku i słuchu.

Osoba niedosłysząca

Osoba, która ze względu na uszkodzenie słuchu ma ograniczone możliwości odbioru mowy poprzez słuch. Osoba niedosłysząca, to taka, której uszkodzenie słuchu jest w stopniu mniejszym niż 70dB.

Osoba niesłysząca

Osoba, posiadająca wrodzone lub nabyte deficyty biologiczne uniemożliwiające lub utrudniające w znacznym stopniu słyszenie.

Pojęcie najczęściej stosowane przez osoby słyszące wobec osób niesłyszących, przez tych drugich rzadko stosowane. Także dlatego, że definiuje sytuację danej osoby przez pewien brak – niesłyszenie, a nie przez posiadanie jakiejś cechy.

Osoba niewidoma

Osoba, która nie widzi i ma tylko „czucie światła”. Informacje zbiera przy pomocy słuchu i dotyku. Jest to określenie, którego ludzie używają, żeby mówić o sobie. Jest w powszechnym użyciu (patrz Polski Związek Niewidomych). Tylko niewielka część osób niewidomych obecnie wykorzystuje alfabet Braille’a. Znacznie częściej posługują się przy korzystaniu z komputerów ze zwykłej klawiatury i czytników ekranu.

Osoba słabosłysząca

Pojęcie stosowane wobec osób, które mają problemy ze słuchem, ale ich pierwszym językiem jest język polski. Korzystają z rozwiązań technicznych, które wspomagają słyszenie, napisów itp. Najczęściej nie posługują się PJM.

Osoba słabowidząca

osoba, która ma uszkodzony wzrok, ale to nadal on jest podstawowym lub jednym z podstawowych sposobów zbierania informacji. Różnice w widzeniu kształtów, kolorów, ocenie odległości mogą być bardzo duże.

Osoba z obniżoną sprawnością psychiczną

osoba, której funkcjonowanie zależne jest od poziomu sprawności układu nerwowego. W różnych momentach może bardzo różnie funkcjonować – zależnie od stadium i okresu obniżonej sprawności psychicznej.

Osoby o ograniczonych możliwościach poznawczych

Określenie stosowane niekiedy wobec osób z niepełnosprawnością intelektualną i osób z zaburzeniami psychicznymi.

Osoby ze szczególnymi potrzebami

Osoby starsze, osoby z niepełnosprawnością lub inne osoby mające trwale lub czasowo naruszoną sprawność w zakresie mobilności czy percepcji (np. ludzie poruszający się przy pomocy kul, protez, wózków, słabi, chorujący, niesłyszący, niedowidzący, z trudnościami manualnymi i poznawczymi, osoby z wózkiem dziecięcym, z ciężkim bagażem itp).

Pies asystujący

specjalnie przeszkolony pies, który może służyć jako pomoc w poruszaniu się (przede wszystkim osobom niewidomym i słabowidzącym) lub wykonywaniu innych czynności

Piktogram

Piktogram to znak, graficzny system komunikacji. Występuje w kolorystyce czarno-białej. Biała figura, znak na czarnym tle. Jednorazowy opis zawsze umieszczony nad symbolem graficznym. Piktogramy stosowane są głównie w celu ułatwienia komunikacji z otoczeniem osobom niemówiącym.

Piktogram to również, oznaczenia przeciwpożarowe, znaki drogowe czy ostrzegawcze. W tym zastosowaniu kolor piktogramu musi wyróżniać się z tła.

Pismo bezszeryfowe

Czcionka, krój pisma, pozbawione ozdobników. Stosowane w miejscach, sytuacjach kiedy wskazana jest jednolita czytelność tekstu.

Pole oczekiwania

Pole w okolicach przystanku komunikacji zbiorowej. Minimalne wymiary 90cm x 90cm. Wymaga się, aby do niego prowadził pas prowadzący. Wyznaczane na wysokości drzwi pojazdu, które są uniwersalnie dostępne dla wszystkich grup pasażerów: zarówno osób poruszających się na wózkach, osób z wózkiem dziecięcym, balkonikiem, osób niewidomych czy też starszych (miejsca dostępne z poziomu posadzki).

Polski język migowy (PJM)

Język migowy, którym posługują się głusi Polacy. Jest pełnoprawnym językiem, posiada wszystkie cechy języka. Charakteryzuje się gramatyką wizualnoprzestrzenną – czyli zamiganie jakiegoś znaku w konkretnym miejscu nadaje mu dodatkowe znaczenie (wykorzystywane np. do określenia czasu).

POUR

4 zasady opisujące dostępność funkcjonalną w kategoriach: dostrzegalna, funkcjonalna, zrozumiała i solidna. Opracowane celem opisania dostępności sieci. Proponowana technologia musi być również wspomagająca.

Dostrzegalny (Perceivable) - możliwość identyfikacji treści i elementów interfejsu za pomocą zmysłów użytkownika. Przekłada się to na możliwość postrzegania systemu za pomocą odbioru wizualnego, dźwiękowego czy dotykowego.

Wykonalny (Operable) -możliwość użycia elementów sterujących, nawigujących, zarówno manualnych jak i głosowych do obsługi interfejsu.

Zrozumiale (Understandable) - możliwość zrozumienia treści oraz intuicyjna obsługa interfejsu.

Krzepki (Robust) - zgodne ze standardami i zaprojektowane do działania we wszystkich odpowiednich technologiach. Możliwość wyboru technologii wykorzystywanej do interakcji dokumentami multimedialnym, stronami www.

Projektowanie uniwersalne

określone w Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych uniwersalne projektowanie jest podstawowym, domyślnym instrumentem realizacji dostępności. Termin ten odnosi się do rozwiązań, które są użyteczne dla wszystkich ludzi w jak największym zakresie, bez potrzeby adaptacji lub specjalistycznych zmian.

Prosty język

Jasna, zrozumiała, zwięzła komunikacja.

Pętla indukcyjna

Urządzenie, które zmienia dźwięk na fale elektromagnetyczne i w ten sposób dostarcza go do aparatu słuchowego. Ułatwia słyszenie i rozróżnianie mowy.

Racjonalne usprawnienia

Konieczne i stosowne modyfikacje lub adaptacje, niepociągające za sobą nieproporcjonalnych i niepotrzebnych utrudnień, które są niezbędne w określonych przypadkach dla zapewnienia osobom o szczególnych potrzebach możliwości korzystania z dóbr i usług.

System Bluetooth

Bezprzewodowa komunikacja pomiędzy wszelkiego rodzaju urządzeniami elektronicznymi.

System FM

działa podobnie jak pętla, tylko jako nośnik dźwięku wykorzystywane są fale radiowe.

System IR

tu rolę nośnika dźwięku pełni podczerwień

System językowo-migowy (SJM)

Subkod języka polskiego. Do migania w ten sposób wykorzystywane są znaki PJM połączone gramatyką języka polskiego. Sposób komunikacji właściwie niewykorzystywany przez głuchych.

Tekst łatwy do czytania i rozumienia

Adaptacja tekstu w języku polskim składająca się z wersji tekstowej i uzupełniającej ją ilustracji przygotowana z myślą o osobach z niepełnosprawnością intelektualną.

TGSI

Tactile Ground Surface Indicators. System wypukłych płytek układanych w miejscach, gdzie potrzebne są dodatkowe punkty i linie nawigacyjne dla osób niewidomych i słabowidzących. Powinien być skontrastowany z nawierzchnią nie tylko kształtem ale i kolorem.

Totupoint

Urządzenie wykorzystujące głośnik i znacznik bluetooth. Umożliwia (z wykorzystaniem aplikacji na telefon) odnalezienie punktów w przestrzeni publicznej i budynkach.

Transkrypcja

Przedstawienie mowy w postaci tekstu.

Tyflomapa

Mapa z wypukłymi elementami i napisami w alfabecie brajla - możliwa do odczytania dotykiem.

Uprzedzenie

Antyspołeczna postawa przejawiająca się odrzuceniem kogoś lub czegoś bez racjonalnych przesłanek, wcześniejszego doświadczenia z daną osobą czy sytuacją. Postawa niepoparta faktami, wyrażana na podstawie nieprawdziwych lub niekompletnych informacji.

Uprzedzenie dominatywne

Antyspołeczna postawa przejawiająca się pogardą oraz silnym przekonaniem o wyższości grupy z którą występuje utożsamienie nad grupą dyskryminowaną.

Użytkowni ekstremalny

To taki użytkownik, który potencjalnie może mieć największe trudności w skorzystaniu z budynku, chodnika, tramwaju czy strony internetowej.

wideotłumacz.pl

Usługa świadczona przez Polski Związek Głuchych Oddział Łódzki, która polega na zapewnieniu zdalnego dostępu do tłumacza języka migowego.

Zaburzenia kognitywne

Związane są z procesami poznawczymi. Jeśli występują oznacza to problemy z funkcjonowanie społecznym i codziennym. Mogą dotyczyć m.in. obszarów mowy, pamięci, odbioru rzeczywistości, postrzegania percepcyjnego.

Zintegrowane miejsca przesiadkowe

Miejsca, które umożliwiają sprawną i szybką zmianę środka transportu publicznego.

Zrozumiałość

Według standardów WCAG 2.0 jest to zasada wskazująca, iż przekazywane treści powinny być przekazywane w sposób zrozumiały a obsługa interfejsu zrozumiała i przewidywalna.